Edebiyatta Savaş ve Barış Atölyesi II
Edebiyatta savaş ve barışı aradığımız ilk metin çalışmamız olan Halide Edib Adıvar’ın Sinekli Bakkal romanını 14 kişinin katıldığı Atölye toplantısıyla başladık.
Edebiyat metinlerinin çift katmanlılığı incelemelerinin de çift katmanlı olması gerektiğini ortaya koyar.
1. Metin öyküsünün anlatılığı yüzeysel yapı.
2. Metnin diğer disiplinler ışığı altında incelenirken anlamının oluşturulduğu kavramlar düzlemi, derin yapı.
Biz Atölyenin oluşturulma mantığı gereği, savaş ve barış kavramları bakış açısıyla derin yapı üzerinde durmayı hedefliyoruz.
Dün akşamki atölye, katılımcıların hazırlıklarına şahit olunduğunda, edebiyat metninin okuruyla kurduğu geleneksel ilişki biçiminin nasıl ortadan kalkmış olduğunu gösterdi. Katılımcıların her biri Sinekli Bakkal ile farklı ve özgür bir iletişim kurmuştu. Metni herkes kendi gerçekliğinde, kendi bağlamında okumuş, kavramış, alımlamış ve yeniden oluşturmuştu. Bu da Atölyeyi çok değerli kıldı. Biz okurlar, diğer okurun aynı metni okurken yakaladığı farklı anlamlar karşısında şaşkınlığa düştük.
Figen Dayıcık ve Şenol Karakaş yazar ve dönem hakkında genel bir bilgi verdikten sonra metni incelemeye başladık.
Sinekli Bakkal doğu batı sentezi oluşturma sancılarının dile getirildiği bir metin olduğunda hem fikir olduk.
Modernizmin toplumda yol açtığı ve açmakta olduğu gerilimden söz ettik.
Yazarın yaşamı, eylemleri, düşünsel ve siyasi duruşundaki yalpalamaların kitaba yansımaları gözlemlendi.
Karakterlerin özellikle de kadın karakterlerin oluşumunda, şiddetin, ihanetin, sevgisizliğin ve hoşgörüsüzlüğün yol açtığı izleri sürdük.
Bireyin iç hesaplaşmalarındaki dönemin ve yaşadıkları çevrenin etkilerinden söz ettik.
Farklılıkların ve yeninin kabulünün nasıl zorlukla algılandığını irdeledik.
Dinin insan oluşumundaki belirleyiciliğini konuştuk.
Darbe gibi, tutuklanma ve işkence gibi, sürgüne ve göçe zorlanma gibi, iktidarın güç denemeleri, zulm ve cebr uygulamaları gibi bireyi ve toplumu hedef alan uygulamaların yansımalarından söz ettik.
Halide Edib’in dil tercihinin saldırgan ve savaş söylemine yakın olduğu vurgulandı; padişaha cebr yaraşır, akrep gibi ezmek, evladının canının feda olması, kutsal anne motifleri gibi. Ayrıca aşağıdaki gibi çok sayıda tercihin kullanıldığında hem fikir olduk.
S.75:Şevki Bey: Bu itikat insanları zulme ve zalimlere karşı müsamahakar yapar.
S.76-77: Şevki Bey: İyi kurulmuş bir devletimizin sıhhatini, muvazenesini bozacak her kuvvetin kafasını ezeceğiz.
S.108:Galip Bey: Kızıl Sultan ve avenesini perdeye çıkarsak, cinayetlerini, rezaletlerini teşhir etsek, memlekette ihtilal olur mu dersiniz?
S.144: Rabia Bilal için: Bu adam dünyanın anasını ağlatmak istiyor. İşte zulüm ve cebir..
Selim Paşa: Cana kıymak, eziyet etmek bunlar dairesinin haricinde, vazifesinin haricinde olursa istikrah ettiği şeyler.
Metinde savaşı tanımlayan bölümlerden örnekler okuduk.
Metnin bugünkü bakış açısından irdelediği, tartıştığı konular açısından hala güncelliğini koruduğunda hemfikir olduk.
Bir diğer önemli saptama lise yıllarında okuduğumuz Sinekli Bakkal ile ilgili, Halide Edip Adıvar ile ilgili önceden oluşmuş, yargı, gözlem ve ezberlerimizin bu farklı okuma sonunda nasıl değiştiğini gördük. Bu durum hepimiz için çarpıcıydı.
Atölye katılımcılarının ayrıca Atölye’nin bundan sonraki işleyişi ile ilgili önerileri oldu:
1. Herkesin metinleri okurken not almaları ve konuşurken bu notlar üzerinden zamanı verimli kullanacak şekilde hazırlık yapması,
2. Görsel anlaşılırlık amacıyla tahtaya tartışılan, irdelenen konuların not edilmesi,
3. Konuşma süre ve devamlılığına saygı gösterilmesi,
4. Daha sonra makale yazılma sırasında kolaylık sağlanma nedeniyle Atölye sırasında notlar alınması, gibi
İlk metin çalışmasının, birey ve toplum yaşamındaki savaş ve barışın irdelenmesine, bir roman üzerinden bu denli yerinde ve önemli saptamalarda bulunması çok güzel ve değerli oldu.
Bir sonraki Atölye 02.03 tarihinde Ömer Seyfettin’in Hikayelerden Seçmeler (Bomba öyküsü)kitabı olacak ve bu metin Beste Ateşpare ve Nilüfer U.Dalay’ın hazırlayıcılığında yürütülecektir.
Sinekli Bakkal üzerinden yapılan tartışmalar bir sonraki okumaların nasıl yapılacağı konusunda da önemli bir zemin hazırladı.
AtölyeBak
